D17 en D18/Rolde

In de Middeleeuwen hadden hunebedden en grafheuvels een slechte naam. Daar woonden duivels, heksen en spoken, geloofden veel mensen toen. Het is dan ook opmerkelijk dat deze twee grote hunebedden altijd zijn blijven liggen vlakbij de middeleeuwse kerk van Rolde, en aan de rand van een begraafplaats uit later tijd. Deze hunebedden liggen in de bebouwde kom en hebben altijd de aandacht getrokken. Ze staan afgebeeld op talloze ansichtkaarten, tegels en schilderijen. Terecht.

Beschrijving en details van D17 en D18

nummer D17
naam Rolde-Noord
eigennaam ’s Duvels Kut (?)
gemeente Aa en Hunze
eigenaar / beheerder Provincie / Het Drentse Landschap
lengte / breedte 13,9 m / 3,8 m
oorspronkelijk aantal zijstenen / dekstenen 16 / 8
ingangspartij er is één paar poortzijstenen aanwezig
steenkrans –
oriëntatie 105º 30´
coördinaten N 52 59.404; E 006 38.960
topografische aanduiding 239.75/556.64

Bijzonderheden: A. Schonhovius Batavus vermeldt in 1547 dat ‘het hunebed’ in vico Roelden (Rolde) bekend staat onder de naam ’s Duvels Kut. Dit zou de eerste vermelding kunnen van de Rolder steengraven D17 en D18; welk van beiden in dat geval bedoeld is, is niet zeker. D17 is in 1706 door S. Hofstede en schultes Kymmell onderzocht. Volgens beide onderzoekers werd er bij hun onderzoek onder meer een ‘blaauwe pot … bemaalt met vergulde strepen, die van tusschen het blauw hene glinsterde een aangename vertoning gaven’gevonden. Tussen 1957 en 1965 zijn verscheidene restauraties uitgevoerd; in 1964 is vergeefs gezocht naar de extractiegaten van een steenkrans. D17 vormt een paar met D18.

nummer D18
naam Rolde-Zuid
eigennaam ’s Duvels Kut (?)
gemeente Aa en Hunze
eigenaar / beheerder Provincie / Het Drentse Landschap
lengte / breedte 12,6 m / 3,5 m
oorspronkelijk aantal zijstenen / dekstenen 14 / 7
ingangspartij heeft oorspronkelijk bestaan uit één paar poortzijstenen
steenkrans –
oriëntatie 105º 30´
coördinaten N 52 59.377; E 006 38.950
topografische aanduiding 239.74/556.59

Bijzonderheden: zie D17 voor de eerste vermelding. D18 is niet wetenschappelijk onderzocht, maar wel is bekend dat er voor 1818 aardewerk gevonden moet zijn. Het grafmonument werd gerestaureerd in 1873, in 1931 en 1936, tussen 1957-1965 en in 1993. De zeven dekstenen liggen elk op hun draagstenen. Om dat zo te houden zijn stalen pennen (doken) in een aantal stenen geboord. In 1936 kon men niet meer vaststellen of dit monument een steenkrans heeft gehad (de poging uit 1964 leverde evenmin resultaat op). D18 is een van de meest afgebeelde hunebedden, vooral danksij de schilderachtige eik die (tot 1984) als het ware een eenheid vormde met het grafmonument. Het vormt een paar met D17.

3D modellen

D17 – Rolde by Groningen Institute of Archaeology on Sketchfab

D18 – Rolde by Groningen Institute of Archaeology on Sketchfab

D17 en D18 in publicaties

Bakker, J.A., 2012: Augustus 1856: George ten Berge tekent de hunebedden bij Schoonoord, Noord-Sleen en Rolde, Nieuwe Drentse Volksalmanak 129, 211 – 223.

Goslinga, M en W.A.B. van der Sanden 2012, De oudste foto’s van de hunebedden van Rolde, Waardeel 32 (2), 24 – 30.

Sanden, W.A.B. van der, 2007: Twee unieke glasnegatieven, Waardeel 27 (4), 28 – 31.

D17 en D18 in knipsels en artikelen

Oudste foto’s hunebedden ontdekt

In jaargang 32 van het tijdschrift Waardeel, nr. 2, 2012, p.p. 24 – 30, bespreken Mark Goslinga en Wijnand van der Sanden twee foto’s van D17 en D18 die onlangs in het bezit van het Drents Archief zijn gekomen. Ze zijn gemaakt rond 1864 en stammen uit het atelier van de Asser fotografen W. van Uije en B.J. Somer. De auteurs plaatsen de foto’s – die het formaat van een visitekaart hebben – in historisch-fotografisch perspectief. Zover bekend moet het bij deze opnamen om de oudste foto’s van hunebedden gaan. Ze zijn dus ouder dan de stereofoto’s die de bekende Groninger fotograaf Friedrich Julius von Kolkow van een reeks Drentse hunebedden maakte. Ga naar het artikel.

Twee unieke glasnegatieven

In jaargang 27 van het tijdschrift Waardeel, nr.4, 2007, p.p. 13-15 beschrijft provinciaal archeoloog Wijnand van der Sanden een tweetal foto’s van glasnegatieven waarvan niet precies bekend is uit wiens bezit ze stammen. Mogelijk gaat het om een notaris uit Stadskanaal. Het onderwerp van de foto’s, die rond 1900 gemaakt moeten zijn, vormen de beide hunebeden uit Rolde, D17 en D18. Ga naar het artikel.

waardeel-nr4-2007-drenthe-belicht-14-1 Download

Professor Van Giffen op bezoek bij D17 en D18 in 1918

Uit A.E. van Giffen, De hunebedden in Nederland, Utrecht 1925-1927, fig. D17

Uit A.E. van Giffen, De hunebedden in Nederland, Utrecht 1925-1927, fig. D18

D17 – Van Giffen trof dit hunebed “in droevigen staat” aan. De 8 dekstenen waren deels in stukken gebroken dan wel verschoven, afgegleden en in de kelder gevallen. De 18 zij- en sluitstenen waren er nog wel, maar veelal uit het lood geslagen. Hij noemt de “fraaie eikenboom”, die er dankzij veel kunst- en vliegwerk nog steeds staat. Op de achtergrond het in 1948 opgeheven lokaalspoor Assen – Stadskanaal. Het stationsgebouw in Rolde staat er nog.

D18 – Van Giffen vermeldt restauraties van voor zijn tijd, o.a. door Gregory, en treft dit hunebed daardoor “in goeden staat” aan. En dat is te zien op de foto. Hij betreurt het egaliseren van het terrein er om heen waardoor eventuele restanten van een dekheuvel en kransstenen zijn gewist. Hij roemt de fraaie eiken en meldt dat de rechtse in 1922 is omgewaaid. De andere legde in 1984 tot verdriet van velen het loodje.