Hunebed D53 is het op één na grootste van Nederland – het grootste staat bij Borger. Het is het enige oorlogsslachtoffer onder de hunebedden. In 1945 werden de stenen van elkaar gehaald en begraven in een diepe kuil, omdat de Duitse luchtmacht hier een vliegveld wilde aanleggen. Het vliegveld werd kapotgebombardeerd, de Duitsers verloren de oorlog, maar het hunebed werd weer opgegraven en keurig in elkaar gezet. D54 bracht de laatste oorlogsmaanden veilig verpakt in een zandheuvel door.
Beschrijving en details van D53 en D54
nummer D53
naam Havelte-West
eigennaam –
gemeente Westerveld
eigenaar / beheerder Rijk / Staatsbosbeheer
lengte / breedte 18,9 m / 4,4 m
oorspronkelijk aantal zijstenen / dekstenen 21 / 9
ingangspartij het betreft hier een hunebed met twee paar poortzijstenen
steenkrans van de oorspronkelijke steenkrans is minder dan de helft nog aanwezig
oriëntatie 73º
coördinaten N 52 47.549; E 006 13.081.
topografische aanduiding 211.06/534.25
Bijzonderheden: D53 wordt voor het eerst vermeld in 1732, in een reisverslag van Andries Schoenmaker. In 1918 onderzocht Van Giffen de grafkelder en voerde er restauraties uit. Bij zijn onderzoek werden de resten van vele honderden TRB-potten gevonden (het in diverse publicaties genoemde aantal van ca. 660 stuks is mogelijk niet correct), die toegeschreven kunnen worden aan de horizonten 3 t/m 7. De Tweede Wereldoorlog vormde een bewogen episode in het bestaan van dit monument: het hunebed moest, op last van de bezetter, onderduiken. Met behulp van een dragline werden begin 1945 de stenen van de kelder en de steenkrans in een zes meter diepe kuil gedeponeerd, die vlakbij de grafkelder was gegraven. In 1947 werden ze weer gelicht en in 1949 was de oude situatie weer hersteld. In 1991 vond een restauratie plaats.
De westzijde van D53 vertoont een opmerkelijke constructie, namelijk drie sluitstenen – een grote en twee kleine – in plaats van de gebruikelijke enkele sluitsteen. D53 vormt een paar met D54. Het hunebed is afgebeeld op een aquarel van J. Dijkstra uit ca. 1942, die als schoolplaat is gebruikt.
nummer D54
naam Havelte-Oost
eigennaam –
gemeente Westerveld
eigenaar / beheerder Rijk / Staatsbosbeheer
lengte / breedte 12,7 m / 3,3 m
oorspronkelijk aantal zijstenen / dekstenen 14 / 7
ingangspartij deze heeft oorspronkelijk uit waarschijnlijk twee paar poortzijstenen bestaan
steenkrans –
oriëntatie 109º 30´
coördinaten N 52 47.551; E 006 13.222
topografische aanduiding 211.24/534.26
Bijzonderheden: voor de eerste vermelding zie D53. De kelderinhoud van D54 is nooit wetenschappelijk onderzocht. Restauraties vonden plaats in 1955, 1966 en 1995. D54 vormt een paar met D53. Het is afgebeeld op een schoolplaat (zie D53).
3D modellen
D53 – Havelte by Groningen Institute of Archaeology on Sketchfab
D54 – Havelte by Groningen Institute of Archaeology on Sketchfab
Professor Van Giffen op bezoek bij D53 en D54 in 1918
D53 – Op dit grote hunebed heeft de grootmeester Van Giffen zijn lusten tot 2 keer toe kunnen botvieren, De 1e keer in 1918 toen hij dit zeer grote hunebed, hoewel enigszins vervallen maar toch in vrijwel volledige staat aantrof en hij onmiddellijk aan een archeologisch onderzoek en restauratie begon. De 2e keer toen in 1947 het monument geheel opnieuw moest worden opgebouwd nadat het op last van de Duitse bezetter was afgebroken. Het gaat in dit bestek te ver om alle 64 aangetroffen stenen hier zoals Van Giffen dat wel deed te beschrijven.
D54 – Dit middelgrote hunebed trof Van Giffen in “nog al gestoorde toestand” aan, maar zoals nu blijkt viel er (in 1955) nog wel wat van te maken. In zijn tijd waren er nog 2 sluitstenen en ook de meeste zijstenen vrijwel in situ. Daardoor konden de oorpronkelijke richting en afmetingen worden vastgesteld: OZO – WZW en 12,7 bij 3,3 meter. De 6 van de oorspronkelijk 7 dekstenen zijn alle van de draagstenen afgegleden dan wel verzakt. De oostelijke sluitsteen is inmiddel verdwenen. Het monument is rijkseigendom.
Het standpunt van de fotograaf is op onderstaande plattegrond met een oog aangeduid.
Plattegronden van D53 en D54 uit 1925
D53
D54
Uit A.E. van Giffen, De hunebedden in Nederland, Utrecht 1925-1927, plattegrond. D53 en D54
Copyright Rijksuniversiteit Groningen, Groninger Instituut voor Archeologie. Mede mogelijk gemaakt door het Wetenschappelijk Fonds van de DPV.
D53 op oude ansichtkaarten
D53 en D54 als pentekening door Arie Goedhart
Arie Goedhart heeft alle hunebedden vastgelegd als pentekening. Het complete overzicht is te zien op www.hunebednieuwscafe.nl
